برگ زیتون: گیاهشناسی، خواص و توصیه‌های قبل از مصرف

در آزمایشی که نتایج آن در ژورنال Phytomedicine  منتشر شد، اثر عصاره ی برگ زیتون بر کاهش فشار خون بیماران مبتلا به فشار خون بالا بررسی شد. بر اساس نتایج، عصاره ی این گیاه می تواند اثری مشابه کاپتوپریل (داروی کاهنده ی فشار خون) داشته باشد. در این تحقیق، عصاره ی برگ زیتون باعث کاهش فشار خون سیستولیک و دیاستولیک شد. یافته های آزمایش دیگری نشان دادند که عصاره ی آبی الکلی برگ زیتون باعث افت فشار خون(فشار سیستولی، فشار دیاستولی و فشار میانگین سرخرگی) در موش ها شد. این اثر می تواند ناشی از وجود اولئوروپئین و انواع ترکیبات فنلی موجود در برگ مثل آپی ژنین وانواع فلاونوئیدها مثل دیوسمین و روتین باشد. یافته های دیگری هم نشان داده اند که آپی ژنین در عروق ایزوله شده ی موش های صحرایی با سرکوب جریان های کلسیمی وابسته به ولتاژ، باعث انبساط عروق می شود. همچنین نشان داده شدکه آپی ژنین سبب کم شدن فعالیت انقباضی ناشی از نورآدرنالین در عضله ی صاف آئورت می شود.

بنا به نتايج بدست آمده از یک پژوهش،‌ مصرف مقادير مشخصي از برگ زیتون، خواص هيپوكلسترولميك (کاهنده ی کلسترول)  و آنتي آترواسكلروتيك (ضد تصلب شرایین) دارد. نتايج نشان مي دهند كه عصاره دي‌اتيل‌اتري برگ زيتون سطح كلسترول کل پلاسما را كاهش مي دهد. اولئوروپئین موجود در برگ زیتون از اكسيداسيون LDL جلوگيري مي کند و چون اكسيداسيون LDL مرحله ی اصلي در تشكيل پلاک (رسوب چربی) آترواسكلروزي است، برگ زيتون با مهار اكسيداسيون LDL از تشكيل پلاك آترو اسكلروزي در جدار شريان ها ممانعت به عمل مي آورد. برگ زيتون، سطح پلاسمايي HDL را  هم، افزايش مي دهد.

براساس گزارش پژوهشی در ژورنال Research Journal of Pharmaceutical, Biological and Chemical Sciences،  عصاره برگ زیتون اثر محافظتی در دیابت دارد. به نظر محققان این پژوهش، مکانیزم اثر برگ زیتون در کاهش قند خون می تواند تا حدی افزایش جذب ماهیچه ای گلوکز، بازدارندگی از گلیکونئوژنز کبدی و فعالیت آنتی اکسیدانی باشد.

در مطالعه ای در ژورنالMonograph Alternative Medicine Review، مصرف 32 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن برگ زیتون، سبب کاهش قند خون و افزایش جذب محیطی گلوکز در رت های دیابتی شد.

در آزمایش دیگری، خوراندن اولئوروپین به رت های دیابتی به میزان 5 و 10 میلی گرم بر گرم وزن بدن، سبب افزایش GHS سرم شد. این ترکیب قادر است با کاهش تولید رادیکال های آزاد حاصل از آلوکسان و حفاظت از سلول های بتا، از بروز دیابت پس از تزریق آلوکسان به موش ها جلوگیری کند.

یافته های تحقیقی که نتایج آن در ژورنال Plos One منتشر شد نشان داد که پلی فنل های موجود در برگ زیتون باعث افزایش حساسیت به انسولین و ظرفیت ترشحی سلول های بتای پانکراس در مردان میانسالی شدند که اضافه وزن داشتند.

در آزمایش دیگری عصاره ی الکلی برگ زیتون باعث افزایش انسولین سرم موش های صحرایی دیابتی شد و این افزایش بیشتر از اثر داروی گلی بنکلامید بود. فعالیت هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) برگ زیتون می تواند به دلیل وجود ترکیب اولروپئوزيد یا اولئوروپئین در برگ این گیاه باشد. این ترکیب احتمالاً از طریق تقویت آزادسازی انسولین و افزایش جذب محیطی گلوکز عمل می کند.

 برگ زیتون از هیپرتانسیون (فشار خون بالا) حاد و اترواسکلروز (تصلب شرایین) جلوگیری کرده و مقاومت به انسولین را در حیوانات بهبود می بخشد. اولئوروپین و تانن ها در برگ زیتون به عنوان بازدارنده های گلوکوزیداز عمل کرده و از جذب کربوهیدرات در بدن می کاهند. بازدارندگی از فعالیت آمیلاز پانکراس، مکانیزم پیشنهادی دیگر برای اثر برگ زیتون بر کاهش قند خون است.

در آزمایشی اثر عصاره ی هیدروالکلی برگ زیتون بر میزان هورمون های جنسی و تولید اسپرم در موش های صحرایی نر دیابتی بررسی شد. افزایش قند خون منجر به بروز تغییرات ساختاري و عملکردي در فعالیت هاي تولید مثلی می شود.

نتایج نشان دادند که عصاره ی برگ زیتون آثار جانبی دیابت بر میزان هورمونهاي جنسی و اسپرماتوژنز (تشکیل اسپرم) را کاهش می دهد و باعث بهبود عملکرد محور هورمونی هیپوفیز – بیضه به دنبال القاي دیابت می شود.

اولئوروپین موجود درعصاره ی برگ زیتون افزایش قند خون و استرس اکسیداتیو ناشی از دیابت را مهار می کند. نیتریک اکسید از عوامل اثرگذار بر محور هیپوتالاموس– هیپوفیز– بیضه است. این ترکیب باعث افزایش ترشح گنادوتروپ ها(سلول هایی در غده ی هیپوفیز مغز که هورمون گنادوتروپین را ترشح می کنند) و تحرك اسپرم می شود.

 اولئوروپین موجود در عصاره ی برگ زیتون، فعالیت آنزیم نیتریک اکسید سنتاز را افزایش می دهد و باعث افزایش تولید نیتریک اکسید می گردد.

در مطالعه ای اثر مثبت عصاره ی برگ زیتون در جلوگیري از بروز نقایص حرکتی ناشی از نوروپاتی(اختلال در اعصاب) دیابتی در موش های صحرایی مشاهده شد. قندخون بالا باعث خون رسانی ضعیف مویرگ ها به اعصاب و استرس اکسیداتیو در آنها می شود. مرگ نورونی و آپوپتوز عصبی نیز از عوامل بوجود آورنده ی نوروپاتی حسی دیابتی است. ترکیبات فنلی برگ زیتون مانند اولئوروپئین و تیروزول می توانند با تقویت سیستم ایمنی آنتی اکسیدانی، از تخریب نورونی و آپوپتوز سلولی جلوگیری کنند.

یکی دیگر از عوارض دیابت و محیط هیپرگلایسمیک (قند بالا) که منجر به آپوپتوز نورونی می گردد، ورود زیاد کلسیم به  نورون ها است. عصاره ی برگ زیتون دارای خاصیت مهار کنندگی کانالهاي کلسیمی است.

اولئورپئین از ترکیبات مهم زیتون است که خواص ضدمیکروبی و آنتی اکسیدانی دارد. اخیراً مشخص شده است که این ماده مستقیما ژن HER-2 سرطان سینه را کنترل می کند. تری ترپن های پنتاسیکلیک از دیگر ترکیبات زیتون هستند که با القای آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده ی سلولی) در برخی رده های سلولی سرطانی مانع تکثیر آنها می شوند. اولئانولیک اسید و مازلینیک اسید از جمله ترکیباتی هستند که در آزمایشگاه مانع رشد رده ی سلولی آستروسیتوما (تومور مغزی) شدند. به علاوه اولئانولیک اسید در مدل سرطان روده ای روی موش های صحرایی اثر ضد توموری عالی از خود نشان داده است. افزون بر آن، این ترکیب از آنژیوژنسیس (رگ زایی که باعث خون رسانی به تومورها می شود) که از عوامل مهم رشد تومورهاي جامد است، جلوگیری می کند.